POCZĄTKI

II połowa XVIII w. Wodę sprowadzano do miasta z okolicznych zródeł skalnych za pomocą drewnianych rurociągów. Nie było to rozwiązanie wystarczające - w miarę rozwoju górnictwa deficyt wody w miescie stale sie powiekszał.

1858 r. Przystepujac do gromadzenia srodków na budowe Zakładu Wodociagowego magistrat miasta zrzekł sie za jednorazowym odszkodowaniem (w kwocie 20 tysiecy dolarów) wszelkich pretensji do kopaln za pozbawienie miejskich terenów wody. Ludnosc miasta musiała sie zadowolic prymitywnym urzadzeniem - zbiornikiem wybudowanym na srodku rynku, do którego woda doprowadzana była z okolic Gaju. Z tego zbiornika przez kilkanascie lat wiadrami czerpano wode do uzytku domowego.

koniec XIX wieku Kosztem 1,5 miliona marek przystapiono do budowy centralnego wodociagu dla Wałbrzycha. Na podstawie badan geologicznych, przeprowadzonych w latach 1895-1898, na miejsce budowy Zakładu Wodociagowego wybrano doline rzeki Bóbr. Stwierdzono bowiem, ze dno doliny Bobru w okolicy Marciszowa i Kamiennej Góry posiada budowe zapewniajaca dostarczenie wody dla Wałbrzycha w ilosci przekraczajacej potrzeby miasta. Dlatego tez, główne obiekty zlokalizowano w odległym o ok. 20 km. Marciszowie, na posiadłosciach hrabiego Hochberga. Dysponujac nadwyzka wody przewidziano jej dostarczanie nie tylko dla mieszkanców Wałbrzycha, ale równiez dla zakładów przemysłowych oraz połozonych w sasiedztwie innych gmin.

LATA 1900 - 1945

1900 r. Uruchomiono pierwszy Zakład w Marciszowie górnym o zdolnosci produkcyjnej 5 tys. m3/dobe wraz z rurociagiem tłocznym z Marciszowa do Sobiecina lata 1905-1909 Uruchomiono przepompownie koło Ptaszkowa (1905), w Sedzisławiu (1908) i w Marciszowie Dolnym (1909).

1906 r. W miare rozwoju Zakładu Wodociagów wyrastał nowy problem - odprowadzanie i oczyszczanie scieków, które zaczeły powaznie zagrazac przepływajacej przez Wałbrzych rzece - Pełcznicy. Dlatego powołano do zycia specjalny organ pod nazwa “Zarzad Kanalizacyjny Dorzecza Rzeki Pełcznicy w Wałbrzychu” (“Kanalizationverband des Leisebachgebites in Waldenburg”), którego zadaniem było stworzenie i prowadzenie uregulowanego systemu kanalizacji oraz oczyszczania scieków sanitarnych.

1908 r. Wybudowano w Wałbrzychu siec kanalizacyjna systemu rozdzielczego oraz oczyszczalnie scieków przy obecnej ulicy Piotrowskiego (składajaca sie z osadników i złóz zraszanych do mechanicznego i biologicznego oczyszczania scieków miejskich).

lata 1919-1934 W wyniku zmian administracyjnych do miasta zostały przyłaczone pobliskie gminy (Stary Zdrój - 1919, Szczawienko - 1921-23, Podgórze - 1934), dzieki czemu Zakład Wodociagów wzbogacił sie o nowe sieci wodociagowe i urzadzenia.

1922 r. W celu zlikwidowania coraz bardziej odczuwalnego niedostatku wody gruntownie przebudowano urzadzenia tłoczne w Marciszowie Górnym oraz czesciowo w Marciszowie Dolnym. Ułozono takze drugi rurociag z Marciszowa do Sobiecina.

lata 1922-1924 W wyniku rozwoju systemu wodociagowego podjeto decyzje o dalszej rozbudowie systemu kanalizacyjnego. W oparciu o plany skanalizowania gmin: Poniatowa, Białego Kamienia i Szczawienka - postanowiono wybudowac nowa, wieksza i nowoczesna oczyszczalnie w okolicach miasta Swiebodzic (wybór miejsca był podyktowany równiez zamiarem skanalizowania Swiebodzic).

1924 r. Wybudowano nowy kolektor o długosci 12 km wzdłuz rzeki Pełcznicy az za miasto Swiebodzice. Na uwage zasługuje krótki czas budowy (6 miesiecy) w trudnym geologicznie terenie (skalisty teren, wysoki poziom wód gruntowych, przejscia nad potokiem).

lata 1925-1939 Szczegółowe badania hydrologiczne ujec wody w Marciszowie nie potwierdziły pierwotnych wyliczen, wg. których zapotrzebowanie Wałbrzycha i sasiednich gmin w wode miało zostac w całosci zaspokojone. Dlatego Zarzad Kanalizacji, pomimo poniesionych juz nakładów na budowe kolektora (3 mln marek) zrezygnował z budowy zaprojektowanej oczyszczalni w Swiebodzicach. Ograniczono sie tylko do modernizacji i rozbudowy starej oczyszczalni przy ul. Piotrowskiego.

W tym czasie wykonano wiele odwiertów poszukiwawczych w Marciszowie i okolicy. Na ich podstawie uznano, ze dalsza rozbudowa Zakładu w Marciszowie jest niecelowa. Równoczesnie zaniechano modernizacji przestarzałych urzadzen produkcyjnych - wtedy nie przewidywano juz dla Marciszowa znaczacej roli w zaopatrzeniu Wałbrzycha w wode. Przystapiono do poszukiwania wody w okolicach Swidnicy, Lubachowa i Gór Sowich. Niestety zadna z tych lokalizacji nie spełniała wymagan i zaden z licznych projektów nie doczekał sie realizacji.

lata 1939-1945 W czasie II Wojny Swiatowej Zakład Wodociagów znalazł sie w trudnej sytuacji. Przemysł produkujacy na potrzeby wojenne potrzebował znacznych ilosci wody, czemu istniejacy zakład nie był w stanie sprostac. Dlatego powstało wiele lokalnych i prymitywnych zródeł wody (na Szczawienku i w sztolni pod Chełmcem). W czasie wojny została podjeta decyzja o połaczeniu Zakładu Wodociagowego i Zarzadu Kanalizacji w jeden kombinat.

PO ROKU 1945

16.07.1945 Pod polskim zarzadem rozpoczyna działalnosc Zarzad Wodociagów i Kanalizacji miasta Wałbrzycha.

lata powojenne i obecne Od momentu zakonczenia wojny do dnia dzisiejszego dokonano szeregu inwestycji, które poprawiły warunki zaopatrzenia w wode oraz odprowadzania scieków, m.in.:

• oddano do uzytku szereg nowych studni głebinowych,
• zmodernizowano istniejace ujecia powierzchniowodrenazowe,
• wybudowano ujecie wody powierzchniowej wraz ze stacja uzdatniania w Marciszowie Górnym przy istniejacym zakładzie produkcji wody (1983),
• wybudowano nowe przepompownie,
• rozbudowano siec wodociagowa i kanalizacyjna,
• wybudowano nowe rurociagi tranzytowe,
• zmodernizowano istniejaca oczyszczalnie scieków w Wałbrzychu (1966-1970),
• wybudowano zaniechana wczesniej oczyszczalnie scieków w Swiebodzicach-Cierniach (1966-1972),
• wybudowano oczyszczalnie scieków w Jugowicach (1974-1984).

Ponadto rozszerzono działalnosc przedsiebiorstwa poprzez przejmowanie do eksploatacji obiektów wodociagowych i kanalizacyjnych:

• siec wodociagowa z przepompownia w Ksiazu (1972),
• siec wodociagowa ze zbiornikiem wyrównawczym w Gliniku Nowym (1973),
• urzadzenia wodociagowe Boguszowa-Gorc, Jedliny Zdrój, Głuszycy, Walimia i Mieroszowa (1974),
• oczyszczalnia scieków w Sokołowsku (1974).

Powyższy rys historyczny został opracowany na podstawie:

Wodociagi i kanalizacja 65 lat w słuzbie Wałbrzycha (red.: Jan Budny, Józef Chrusciel, Wacław Kisiołek, Marian Koronkiewicz, Ryszard Materka, Tadeusz Sobków)

Kronika Zakładu Wodociagów i Kanalizacji 1965-1985 (opracowanie: Monika Karasinska, Koło Zakładowe PZiTS).